Kendini Değil Öğrenmeyi Öne Çıkaran Öğretmen, Eğitimci Modeli, Öğrenci Merkezli Model ve Yaklaşımları

Hiç kimse mükemmel değildir. Herkesin birçok zaafı vardır. Önemli olan zaaflarını bilmek ve onları kontrol altında tutmaktır. Zaaflarını kontrol edebilenler güçlüdür. Zaaflarını kontrol etmesini bilmeyenler ise, başkaları yanında gülünç duruma düşerler.

İnsanın zaaflarından biri, kendini beğenmesi, başkalarının yanında kendisinin ve yakınlarının meziyetlerinden söz etmesidir.

Buna benzer durumlar eğitimde de sıkça yaşanmaktadır. Eğitimde benmerkezci bir tutumdan ziyade öğrenci merkezli ve bilgi odaklı bir yaklaşım esastır.

Kendinden sıkça bahsetme, meziyetlerinden kıssalar sunma gibi zaafları bulunan bazı öğretmenler, sınıfta yerli yersiz kendinden söz eder. Hatta bazen ölçüyü kaçırır, hatıralarından bahseder ve işlemesi gereken dersi ihmal eder.

Öğretmenin hatıralarını dinlemek, dolayısıyla “dersi kaynatmak” öğrencilerin hoşuna gider. Öğretmenin sohbetinden faydalandıklarını söyleyerek onu bu yönde daha çok konuşturmak isterler. Böyle bir zaafı bulunan öğretmen, esasen öğrencilerin kendisine kıs kıs güldüklerini fark etmez. “Sen kendini övme, el seni övsün” atasözü onlar için bir şey ifade etmez.

Meseleye teolojik açıdan bakarsak Necm Suresi 53/32’de Allah Teâlâ insana kendini övmeyi ve temize çıkarmayı yasaklamıştır. Bir kimsenin değerli bir yanı varsa, onun bu özelliği, önünde sonunda meydana çıkar, insanlar da onu bu meziyetiyle severler. Çünkü güzelliklerin, üstü örtüldükçe daha çok ortaya çıkma gibi bir huyu vardır.

Yani kısacası eğitimcilikte gizemini koruyan öğretmen, ideal bir öğretmen profiline sahip durumdadır.

Bu profile uygun bir öğretmendeki özelliklere hep birlikte göz atalım:

1. Kendinden Söz Etmemek

Öğretmen, sınıfta dikkatleri kendi kişiliğine, özel hayatına veya başarılarına çekmek yerine, öğrencinin öğrenme sürecine ve konuya odaklanmasını sağlamalıdır. Bu, öğretmenin “ben” değil, “biz” merkezli bir tutum takınması anlamına gelir. Öğrenci için önemli olan, öğretmenin kim olduğundan çok, onun neyi, nasıl öğrettiğidir.

2. Gizemli Olmak

“Gizemli olmak” burada olumsuz anlamda kapalılık değil, merak uyandıran bir duruş anlamına gelir. Öğretmen, her şeyi hemen tüketmeyen, öğrencinin ilgisini diri tutan, onu düşünmeye ve araştırmaya yönlendiren bir karaktere sahip olmalıdır. Öğrencinin gözünde her şeyi açık eden değil, öğrenmeyi kışkırtan bir rehber olmalıdır.

Meselenin pedagojik yönüne bakarsak bu anlayış, özellikle klasik eğitim anlayışında ve erdem temelli öğretmenlik felsefelerinde sıkça vurgulanır. Öğretmen, “bilgi kaynağı” değil, “bilgiye ulaşma rehberi”dir. Kendini gizemli tutarak, öğrencinin merakını ve öğrenme motivasyonunu canlı tutar.

Dolayısıyla bu profile sahip olan bir öğretmen, bilgiyi kendinden üstün görür. Bu profildeki bir eğitimci, sözüyle değil haliyle bilgi öğretebilen bir pozisyondadır. Ve en önemlisi böyle bir öğretmen, duruşu ve suskunluğu bile eğitim aracı hâline gelir.

İşte böyle bir durumda öğretmenin anlatısından çok öğrencilerin daha aktif olduğu öğrenci merkezli bir eğitim modelinin işlerliği elzemdir.

Şimdi hep birlikte öğrencilerin merkezde olduğu eğitim modelinin nasıl olduğunu inceleyelim:

ÖĞRENCİ MERKEZLİ EĞİTİM MODEL ve YAKLAŞIMLARI

Öğrenci merkezli eğitim, öğrenme sürecini öğrencinin ihtiyaçlarına, becerilerine ve ilgi alanlarına odaklanarak şekillendiren bir yaklaşımdır. Bu eğitim modelinin temel ilkeleri, öğrencilerin etkili bir şekilde öğrenmelerini ve gelişmelerini desteklemeyi amaçlar. Öncelikle, bireysel farklılıkları kabul eden bir yaklaşım benimser. Her öğrencinin öğrenme tarzı, hızı ve öğrenme ihtiyacı farklı olduğundan, öğrenci merkezli eğitimde bu farklılıklara saygı gösterilir ve öğrencilerin bireysel öğrenme planları oluşturulur (Agustini, vd., 2021).

Ayrıca, öğrenci merkezli eğitimin temel ilkelerinden biri, öğrencilerin aktif katılımını teşvik etmektir. Öğrenciler, kendi öğrenme süreçlerini yönlendirecek, sorular soracak, araştıracak ve öğrenme hedeflerini belirleyecek şekilde özgürlük kazanır. Bu, öğrencilerin daha bağımsız düşünce geliştirmelerine ve öğrenmeye karşı daha büyük bir sorumluluk duymalarına olanak tanır (Purnamasari, vd., 2020).

Öğrenci merkezli eğitim, katılım ve işbirliği temelinde şekillenir. Bu ilke, öğrencilerin sınıf içinde etkileşimli bir ortamda öğrenmelerini destekler. Grup çalışmaları, tartışmalar ve proje tabanlı öğrenme gibi yöntemlerle öğrenciler arasında etkileşim sağlanır. Bu, öğrencilerin birbirinden öğrenmelerini, farklı bakış açılarından faydalanmalarını ve problemleri birlikte çözmelerini teşvik eder. İşbirliği, öğrencilerin sosyal becerilerini geliştirmelerine ve bir ekip içinde etkin bir şekilde çalışabilmelerine olanak tanır (Hoidn & Reusser, 2020).

Öğrenci merkezli eğitimde, öğrencilerin özel ihtiyaçlarına duyarlılık ön planda tutulur. Bu ilke, öğretmenlerin öğrencilerin farklı öğrenme ihtiyaçlarına uygun olarak ders planlarını ve öğretim stratejilerini özelleştirmelerini gerektirir. Öğrencilerin farklı öğrenme stillerine, hızlarına ve yeteneklerine saygı gösterilerek, özel ihtiyaçlara yönelik destek sağlanır. Bireyselleştirilmiş öğrenme planları, ek destek hizmetleri ve çeşitli değerlendirme yöntemleri, öğrencilerin potansiyellerini maksimize etmelerine yardımcı olur. Öğrenci merkezli eğitimin temel ilkeleri, bireysel farklılıkları kabul eden, katılım ve işbirliği teşvik eden, ve özel ihtiyaçlara duyarlı bir öğrenme ortamı oluşturmayı amaçlar (Komatsu, vd., 2021).

Bu ilkeler, öğrencilerin daha etkili bir şekilde öğrenmelerine ve gelişmelerine olanak tanıyarak, eğitimde daha sürdürülebilir ve etkili bir model sunar.

Kaynakça:

Necm Suresi 53/32

Agustini, K., Wahyuni, D. S., Mertayasa, I. N. E., Wedhanti, N. K., & Sukrawarpala, W. (2021, March). Student-centered learning models and learning outcomes: Meta-analysis and effect sizes on the students’ thesis. In Journal of Physics: Conference Series (Vol. 1810, No. 1, p. 012049). IOP Publishing.

Purnamasari, R., Suchyadi, Y., Karmila, N., Nurlela, N., Mirawati, M., Handayani, R., … & Kurnia, D. (2020). Student Center Based Class Management Assistance through the Implementation of Digital Learning Models and Media. Journal of Community Engagement (JCE), 2(2), 67-70.

Hoidn, S., & Reusser, K. (2020). Foundations of student-centered learning and teaching. In The Routledge international handbook of student-centered learning and teaching in higher education (pp. 17-46). Routledge.

Komatsu, H., Rappleye, J., & Silova, I. (2021). Student-centered learning and sustainability: Solution or problem?. Comparative Education Review, 65(1), 100-129.