Umay Ana: Türk Mitolojisinde Bereketin ve Koruyucu Ana Ruhunun Sembolü

Eski Türk inanç sisteminde doğurganlığın, bereketin, çocukların ve analığın koruyucu ruhu olarak kabul edilen kutsal bir varlık olan Umay Ana, Türklerin koruyucu ana tanrıçası olup, diğer çok tanrılı dinlerde de bulunan toprak ana tanrıçalarına benzer.

Türklerin kadim Gök Tanrı inancı içerisinde “dişi ruh” veya “iyi ruh” olarak anılan Umay, aynı zamanda toplumsal düzen, aile birliği ve neslin devamı bakımından merkezi bir rol oynamıştır.

Ana rahmi, bebeğin göbeği hatta kadın cinsel organı anlamına gelen Umay kelimesi, Gök Tanrı’nın dişi yönünü temsil eden, göğe mensup bir ruhtur.

Umay’ın renk olarak ak/ beyaz ile özdeşleştirilmesi onun saflığını, iyiliğini ve koruyucu niteliğini sembolize eder.

Genellikle kuş veya ışık şeklinde tasvir edilir. Göğe ait bir varlık olduğundan kanatları vardır. Işığıyla kötülüğü uzaklaştırır, doğaya bereket getirir.

İslamiyet öncesinde Türkler için hayatta kalmanın tanrıçasıdır.

Bebekleri ana tahminden belli bir yaşa kadar koruduğu ve onlarla konuştuğu düşünülür. Bu inançtan dolayı olsa gerektir ki yeni doğan çocukların yatağına “umay kuşu” sembolleri konur, çocuğun zayıf düşmesi de “Umay’ın çocuğu terk etmesi” olarak yorumlanırdı. Hatta Altay Türklerinde kadınlar doğum sırasında Umay’a dua ederken Yakut (Saha) kültüründe “Ayısıt” adıyla çocukların ruhunu getiren ve koruyan varlık olarak yaşamaktadır. Yine Anadolu’da lohusa kadını ve bebeği korumaya yönelik birçok uygulamada eski Umay inancının izleri görülür.

Bu yönüyle Umay, toplumun soyunun devamını ve dirliğini sağlayan kutsal bir figürdür.

Türklere savaşta zafer veren de Umay ana olup Göktürk Yazıtları’nda Umay’ın hakanı koruduğuna dair ifadeler yer alır. Bu durum; hakanın meşruiyetinin ilahi bir güçle desteklendiğini, Umay’ın yalnızca aile birimini değil, aynı zamanda devlet düzenini de muhafaza eden bir kutsal güç olarak görüldüğünü gösterir.

Özetle Umay Ana, yaşamın koruyucu gücü. Doğayı, insanı ve iyiliği denge içinde tutan kadim bir ışık olup göğün kalbinden gelen şefkatin simgesidir.